PalaeoAffad Project Team

Etap pionierów – Piotr Osypiński (inicjatywa ekspedycji, prahistoryk), Marta Gauza-Osypińska (archeozoolog), Maciej Kurcz (etnograf) – członkowie misji Southern Dongola Reach Survey w lutym 2003 kierowanej przez Bogdana Żurawskiego (Zakład Archeologii Śródziemnomorskiej PAN). Achilles Gautier (Zakład Paleontologii, Uniwersytet w Gandawie) wspomagał nas w tworzeniu pierwszego podsumowania wyników studiów nad zebranymi kolekcjami (opublikowane w Journal of African Archaeology 2011).

Epigoni tradycji lewaluaskich… (2011-2015) – Marta Osypińska (Instytut Archeologii i Etnologii PAN), Piotr Osypiński (Fundacja Patrimonium), Achilles Gautier, Mike Morley (geoarcheolog, Human Origins and Palaeo-Environments Research Group, Oxford Brooks University, Centre for Archaeological Science, School of Earth and Environmental Sciences, University of Wollongong), Anna Maria Kotarba-Morley (asystent, School of Archaeology, University of Oxford), Michał Sita (fotograf), Houyam Khalid (inspektor National Corporation for Antiquities and Museums, Khartoum), OSL team: Tomasz Kalicki & Ireneusz Olszak (Instytut Geografii, Uniwersytet im. J. Kochanowskiego w Kielcach).

Epigoni i Prekursorzy… (2016-2021) – nowe twarze w zespole: Michał Kuc (stypendysta projektu – doktorant w Instytucie Geografii Uniwersytetu we Wrocławiu), Katarzyna Pyżewicz (traseolog, Instytut Prahistorii Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu), Marek Chłodnicki (badania stanowisk neolitycznych, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu), Wim Van Neer (paleoichtiolog, Royal Belgian Institute of Natural Sciences, Wydział Paleontologii), Anne Skinner (datowania ESR,Williams College, Wydział Chemii), Paweł Wiktorowicz (analizy GIS, Instytut Archeologii i Etnologii PAN), a lista nadal otwarta.

Kalendarium PalaeoAffad Project

CO ZAMIERZAMY

Loading...

Zakończony w 2014 r. pierwszy etap prac w sudańskim Southern Dongola Reach (grant NCN 2011/01/D/HS3/04125) wpisywał się w tradycje polskich badań nad prahistorią Afryki północno-wschodniej. Od 2012 roku na tym obszarze prowadzono prace w ramach projektu „Epigoni tradycji lewaluaskich w środkowej Dolinie Nilu”. W ich rezultacie ujawniono obecność licznych stanowisk archeologicznych o zaskakująco dobrym stanie zachowania z okresów późnego plejstocenu (około 15 tysiąclecia p.n.e.) i wczesnego holocenu (około 10 tysiąclecia p.n.e.). Poza zabytkami kamiennymi (jedne z najpóźniejszych na świecie przemysłów kamiennych osadzonych w tradycjach lewaluaskich) zachowane były też zmineralizowane szczątki zwierzęce oraz dołki posłupowe, jamy i ślady ognisk stanowiące unikalną ewidencję zachowanej wciąż stratygrafii na stanowiskach otwartych (tzn. nie jaskiniowych). Sedymenty rzeczne datowane metodami optycznymi (OSL) na 16 tys. lat wskazują horyzont czasowy funkcjonowania grup, które określamy mianem epigonów tradycji lewaluaskich i środkowo-paleolitycznego modelu funkcjonowania w środowisku (adaptacji). Z kolei stanowiska wczesno-holoceńskie dostarczyły bogatych kolekcji źródeł (w tym również kostnych), które umożliwiają precyzyjne datowanie i odtworzenie odmiennych strategii adaptacyjnych pierwszych społeczności neolitycznych w regionie.

 

Cele badawcze obecnego projektu

Podstawowym celem obecnie realizowanego projektu jest identyfikacja czynników kształtowania się odmiennych strategii adaptacyjnych społeczności schyłkowego plejstocenu i wczesnego holocenu. Wstępna hipoteza zakłada diametralnie odmienny sposób użytkowania bardzo podobnego ekosystemu (skład fauny, morfologia terenu i hydrologia) przez grupy ludzkie, które egzystowały na obszarze Środkowej Doliny Nilu w obu analizowanych okresach. Wieloaspektowe analizy źródeł zarówno z przebadanych, jak i nowo eksplorowanych stanowisk, oraz analizy paleośrodowiskowe (obejmujące m.in. prospekcję geomagnetyczną i datowanie utworów) umożliwią odtworzenie szczegółowej historii formowania się krajobrazu na tym obszarze. Główne pytanie na jakie mają odpowiedzieć nasze badania dotyczy czynników mających wpływ na funkcjonowanie grup ludzi w środowisku  w tak odmiennych modelach jak środkowo-paleolityczny i wczesno-neolityczny oraz przyczyny niezwykle późnej zmiany kulturowej na tym obszarze. Kompleks stanowisk w Basenie Affad, ze względu na stan ich zachowania, daje ku temu unikalną możliwość. Badanie zmienności strategii adaptacyjnych rozumianych jako zespół relacji kultury i środowiska nie stanowił dotąd obiektu badań w Dolinie Nilu, wpisuje się natomiast w aktualną międzynarodową debatę.

 

Metody badawcze

Unikatowy stan zachowania stanowisk schyłkowo-plejstoceńskich z Affad umożliwia m.in. określenie wielkości i analizę przestrzennego rozplanowania obozowisk, określenie ich funkcjonalnego charakteru, a także precyzyjne analizy technologii produkcji oraz funkcji narzędzi kamiennych. Wieloaspektowe analizy archeozoologiczne umożliwiają nie tylko rekonstrukcję dawnego środowiska, ale również określenie strategii łowiecko-zbierackich, hodowlanych (dla społeczności neolitycznych) jak i sposobów obróbki surowców odzwierzęcych (np. przygotowywania i konserwowania mięsa). Stanowiska wczesno-holoceńskie dostarczają również dodatkowych kategorii źródeł. Analizie formalnej i technologicznej poddane zostaną zabytki ceramiczne, natomiast zespoły kości zwierząt udomowionych analizowane będą dodatkowo przez pryzmat zawartości izotopów strontu i tlenu w celu przybliżenia diety oraz migracji stad.

Szerokie spektrum analiz obejmować będzie również badania petrograficzne sedymentów oraz zabytków kamiennych, datowania sedymentów (OSL), datowanie radiowęglowe (AMS) zabytków neolitycznych, datowanie zębiny zwierzęcej metodą ESR, prospekcję geomagnetyczną wybranych obszarów w celu odtworzenia dawnej rzeźby terenu, tworzenie cyfrowego modelu ukształtowania powierzchni dla efektywnego wykorzystania metod GIS, precyzyjne analizy materiałów kostnych (ryb w Belgii oraz ssaków w Kenii) a także eksperymentalne wytwarzanie i użytkowanie narzędzi kamiennych z lokalnych surowców na potrzeby analiz traseologicznych.

 

Wpływ rezultatów

Biorąc pod uwagę podejmowaną problematykę, wieloaspektowość, multidyscyplinarność i zakres badań, projekt posiada charakter nowatorski. Podejmowane zagadnienia wpisują się w aktualnie prowadzoną międzynarodową dyskusję o długotrwałym przeżywaniu się społeczności środkowo-paleolitycznych na terenie Afryki subsaharyjskiej, oraz czynnikach które dopiero we wczesnym holocenie wpłynęły na rozpowszechnienie się nowych modeli adaptacyjnych. Gorąca jest również debata o genezie i odmienności wczesnego neolitu na kontynencie afrykańskim (m.in. udomowienie lokalnych odmian dużych przeżuwaczy zamiast koncepcji importu gatunków bliskowschodnich). Wyniki uzyskane podczas realizacji naszego projektu mają szansę istotnie uzupełnić stan wiedzy w każdym z tych zagadnień.