Etap pionierów – Piotr Osypiński (inicjatywa ekspedycji, prahistoryk), Marta Gauza-Osypińska (archeozoolog), Maciej Kurcz (etnograf) – członkowie misji Southern Dongola Reach Survey w lutym 2003 kierowanej przez Bogdana Żurawskiego (Zakład Archeologii Śródziemnomorskiej PAN). Achilles Gautier (Zakład Paleontologii, Uniwersytet w Gandawie) wspomagał nas w tworzeniu pierwszego podsumowania wyników studiów nad zebranymi kolekcjami.

Epigoni tradycji lewaluaskich… (2011-2015) – Marta Osypińska (Instytut Archeologii i Etnologii PAN), Piotr Osypiński (Fundacja Patrimonium, od 2016 IAiE PAN), Achilles Gautier, Mike Morley (geoarcheolog, Human Origins and Palaeo-Environments Research Group, Oxford Brooks University, Centre for Archaeological Science, School of Earth and Environmental Sciences, University of Wollongong), Anna Maria Kotarba-Morley (asystent, School of Archaeology, University of Oxford), Michał Sita (fotograf), Tomasz Kalicki & Ireneusz Olszak (OSL, Uniwersytet im. J. Kochanowskiego w Kielcach).

Epigoni i Prekursorzy… (2016-2021) – nowe twarze w zespole: Michał Kuc (stypendysta projektu – doktorant w Instytucie Geografii Uniwersytetu we Wrocławiu), Katarzyna Pyżewicz (traseologia, Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu), Marek Chłodnicki (badania stanowisk neolitycznych, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu), Veerle Linseele (paleoichtiolog, Royal Belgian Institute of Natural Sciences), Anne Skinner (datowania ESR, Williams College), Paweł Wiktorowicz (analizy GIS, IAiE PAN), Robert Ryndziewicz i Krzysztof Kiersnowski (badania magnetometryczne, IAiE PAN), Karol Standzikowski (OSL i TL, Uniwersytet im. M.Curie-Skłodowskiej w Lublinie), Sallie Borough (OSL, University of Oxford), Zdzisław Bełka (izotopy strontu, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu).

Odkrywając pan-afrykańskie skrzyżowanie… (2021-2025) wychodzimy poza Affad i po części wracamy do domu Bogdana Żurawskiego w Banganarti. Do zespołu dołączają: Roman Łopaciuk (drony, Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN), Justyna Kokolus i Przemysław Bobrowski (archeolodzy, IAiE PAN), Marzena Cendrowska (traseologia), studenci zdobywający doświadczenie – Beata Piotrowska, Jakub Sobko, Fatima Idris, Franek Osypiński

Kalendarium PalaeoAffad Project

Wystąpienia:

  • Poznań Polskie badania nad prahistorią Afryki północno-wschodniej. Nowe odkrycia i idee (06.06) Inwentarz kamienny z Affad 131 i procesy formowania się stanowiska w środkowej Dolinie Nilu
  • Poznań Polskie badania nad prahistorią Afryki północno-wschodniej. Nowe odkrycia i idee (06.06) Raport z pierwszego sezonu badań projektu „Unearthing Pan-African Crossroads…” w Basenie Letti 2022
  • Poznań Polskie badania nad prahistorią Afryki północno-wschodniej. Nowe odkrycia i idee Grupa Tergis w świetle najnowszych badań
  • Poznań Polskie badania nad prahistorią Afryki północno-wschodniej. Nowe odkrycia i idee Kilka uwag o wytwórczości „krzemieniarskiej” społeczności horyzontu kermańskiego w świetle badań na stanowisku LTD 1 i Kadakol 1 w basenie Letti w 2022.
  • Poznań Polskie badania nad prahistorią Afryki północno-wschodniej. Nowe odkrycia i idee Odgrzewanie kotleta. Nowe dane do debaty o pochodzeniu bydła w Afryce.
  • Warszawa Polacy nad Nilem. Sezon 2021  (20-22.06) Rezultaty pierwszego sezonu badań nowego projektu NCN w środkowej Dolinie Nilu (Letti Basin, Sudan)
  • Zanzibar 16th PanAfrican Archaeological Association for Prehistory and Related Studies (07-12.08) Indigenous African cattle domestication – old ideas, new data
  • Warsaw 15th International Conference for Nubian Studies (29.08-04.09) PalaeoAffad Project and more – Focus on Southern Dongola Reach Prehistory

Publikacje:

Osypińska M., Kokolus J., Wiktorowicz P, Cendrowska M., Łopaciuk R.,  Chłodnicki M., Piotrowska B., Sobko J., Madani H.K. Unearthing 6th-century-AD occupation on the fringes of the Nile Valley. Closing the PalaeoAffad Project in the Affad Basin, Sudan, Polish Archaeology in the Mediterranean 31: 375-384; doi.org/10.31338/uw.2083-537X.pam31.12

Osypiński P., Osypińska M., Chłodnicki M., Kokolus J., Cendrowska M., Łopaciuk R., Piotrowska B., Sobko J., Madani H.K. Unearthing a Middle Nile crossroads – exploring the prehistory of the Letti Basin, Polish Archaeology in the Mediterranean 31: 23-58; doi.org/10.31338/uw.2083-537X.pam31.13

Bobrowski P., Chłodnicki M., Osypińska M., Kokolus J., Łopaciuk R., Cendrowska M., Piotrowska B., Sobko J., Madani H.K. Return to Kadakol:new research on Site 1(LTI019) in the Letti Basin (Sudan), Polish Archaeology in the Mediterranean 31: 61-80; doi.org/10.31338/uw.2083-537X.pam31.16

Marta Osypińska, Piotr Osypiński, Exploring the oldest huts and the first cattle keepers in Africa / Na tropie najstarszych chat i pierwszych hodowców bydła w Afryce (in:)  Henryk Paner, Artur Obłuski, Mahmoud El-Tayeb (eds.) From Faras to Soba. 60 years of Sudanese–Polish cooperation in saving the heritage of Sudan / Od Faras do Soba. 60 lat współpracy polsko-sudańskiej w ratowaniu dziedzictwa Sudanu, Polish Centre of Mediterranean Archaeology, University of Warsaw, Warszawa 2022, pp. 187-198.

Publikacje:

Osypiński P., Burrough S., Skinner A., Standzikowski K. 2021. Re-examining the age of the Affad MSA deposits in the Middle Nile Valley, Archaeometry 63/6: 1405-1420 doi: 10.1111/arcm.12670

Osypinska M., Osypinski P., Belka Z., Chlodnicki M., Wiktorowicz P., Ryndziewicz R. & Kubiak M. 2021. Wild and Domestic Cattle in the Ancient Nile Valley: Marks of Ecological Change, Journal of Field Archaeology 46/7: 429-447  doi.org/10.1080/00934690.2021.1924491

Publikacje:

Osypińska M., Osypiński P., Chłodnicki M., Kuc M., Wiktorowicz P. Ryndziewicz R. The PalaeoAffad Project and the Prehistory of the Middle Nile, Archaeologia Polona, vol. 58: 2020, 79 – 97 doi:10.23858/APa58.2020.005

Osypiński P. Upper Nubia and beyond during the Terminal Pleistocene New premises for the late occurrence of the Middle Stone Age, in: Leplongeon A., Goder-Goldberger M. & Pleurdeau D. (eds) „Not just a Corridor. Human occupation of the Nile Valley and neighbouring regions between 75,000 and 15,000 years ago”. Paris 2020: Muséum national d’Histoire naturelle (Natures en Sociétés ; 3), pp. 115-138.

Wystąpienia:

  • Warszawa Polacy nad Nilem. Sezon 2017-1018 12.06 „Affad 3.0: KROWA+. Sezon badawczy 2018 realizacji projektu „Epigoni i prekursorzy. Strategie adaptacyjne społeczności sub-saharyjskich w późnym plejstocenie i wczesnym holocenie…”
  • Gdańsk XXVI Ogólnopolska Konferencja Nubiologiczna 14-16 czerwca 2019 r. 16.06 „AFFAD 3.0: KROWA+ Sezon badawczy 2018 realizacji projektu „Epigoni i prekursorzy. Strategie adaptacyjne społeczności sub-saharyjskich w późnym plejstocenie i wczesnym holocenie…” oraz „Nowe ustalenia chronologiczne dla osadnictwa środkowopaleolitycznego w Affad, Sudan”
  • Poznań Society and Subsistence in the Prehistory of Northeastern Africa 01-04.07 „How old were the epigones of Levallois traditions? New dates for Affad (Sudan)”, „Karmakol Group in Affad Basin (Sudan)” oraz współudział w wystawie organizowanej w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu (Gdy Sahara była zielona. Polskie badania archeologiczne nad prahistorią Afryki Północnej, M. Chłodnicki, P. Polkowski (red.), Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu)

Publikacje:

Osypińska M., Osypiński P., Chłodnicki M., Kuc M., Wiktorowicz P, Ryndziewicz R. Affad 3.0 / Cattle+. Field seasons 2017 and 2018 of the PalaeoAffad Project, Polish Archaeology in the Mediterranean 28 (2): 239-250; doi: 10.5604/01.3001.0013.6888

Wystąpienia:

  • >Paryż Not Just A Corridor. Human Occupations of the Nile Valley and Neighbouring Regions between 75,000 and 15,000 years ago. 02.06 „Upper Nubia and beyond at the Terminal Pleistocene – growing evidence of the late occurrence of MSA”
  • Warszawa Polacy nad Nilem. Sezon 2017-1018 13.06 „Dziki przodek i ludzie. Późno-Plejstoceński zasięg Bos opisthonomus w Dolinie Nilu i jego rola w modelu łowieckim społeczności paleolitycznych: nowe dane PalaeoAffad Project, sezon 2017”
  • Ankara 13th ICAZ International Conference 2-7.09. poster „Late Pleistocene range of Bos opisthonomus in the North-Eastern Africa and its significance within the subsistence model of Palaeolithic societies: New archaeozoological data from Affad, Sudan”
  • Paryż 14th International Conference for Nubian Studies 11.09 „Neolithic of the Southern Dongola Reach”
  • Rabat The 15th Congress of PanAfrican Archaeological Association for Prehistory and Related Studies 12.09 „Too young for MSA – too archaic for LSA. Too young for Mesolithic – too archaic for Neolithic. Subsistence strategies and chronological systems in the Middle Nile Valley archaeology”
Wystąpienia:

  • Poznań 17.05 Wydział Historyczny UAM, publiczna obrona rozprawy doktorskiej mgr. Piotra Osypińskiego pt. „Najpóźniejsze tradycje lewaluaskie środkowej doliny Nilu. Technologia wytwórczości kamiennej na przykładzie mikroregionu Affad w Sudanie”
  • Warszawa Polacy nad Nilem. Sezon 2016-1017 13.06 „Nowy etap projektu PaleoAffad. Epigoni i Prekursorzy w sezonie 2016/17”
  • Gdańsk Bayuda and its Neighbours. The Archaeology of the Bayuda Desert. Second Internationl Bayuda Conference, Gdańsk 12th-14th October 13.10„New dates on the Terminal Pleistocene inhabitation of the Middle Nile – PalaeoAffad Project 2016”.

Publikacje:

Osypiński P. „Najpóźniejsze tradycje lewaluaskie środkowej doliny Nilu. Technologia wytwórczości kamiennej na przykładzie mikroregionu Affad w Sudanie” dysertacja doktorska dostępna w repozytorium Uniwersytetu im. A. Mickiewicza http://hdl.handle.net/10593/17689.

Publikacje:

Osypiński, P., Osypińska, M., Optimal adjustment or cultural backwardness? New data on the latest Levallois industries in the Nile Valley, Quaternary International 408 (Part B): 90-105, doi:10.1016/j.quaint.2015.09.033.

Osypińska M., Osypiński P. Animal Exploitation and Behaviour of the Latest Middle Stone Age Societies in the Middle Nile Valley: Archaeozoological and Taphonomic Analysis of Late Pleistocene Fauna from the Affad Basin, Sudan, African Archaeological Review doi:10.1007/s10437-016-9220-4.

Osypiński P., Morley M., Osypińska M., Kotarba-Morley A.M. Affad 23: settlement structures and palaeoenvironments in the Terminal Pleistocene of the Middle Nile Valley, Sudan,  Antiquity 90 (352), doi:10.15184/aqy.2016.110

Osypińska M., Osypiński P., Levallois tradition Epigones in the Middle Nile Valley – results of the survey in Affad Basin, Polish Archaeology in the Mediterranean 24 (1): 601-626.

Wystąpienia:

  • Poznań, Desert and the Nile. Late Prehistory of the Nile Basin and the Sahara, 03.07 “Levallois concepts, training and lithic assemblage of Terminal Pleistocene Affad in Sudan”
  • Wystawa w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu pt. „Zagubieni w raju. Najstarsze obozowiska nad Nilem” lipiec-sierpień 2015
  • Biskupin, Czytanie kamienia – między teorią a praktyką. 12 warsztaty krzemieniarskie SKAM, 15.10 “Wszystko czego nie da się zmierzyć i policzyć – kilka uwag o analizach zespołów kamiennych z sudańskiego Affad”

Wystąpienia:

  • Khartoum (Sudan), National Museum 25.03 “Affad 2012-2014. The oldest huts by the Nile and palaeolithic habitat modelling”
  • Poznań, Polskie badania nad prahistorią Afryki północno-wschodniej. Nowe odkrycia i idee, 27.05 „Nowe dane o strategiach adaptacyjnych późno plejstoceńskich grup ludzkich w Środkowej Dolinie Nilu. Wyniki projektu „Epigoni tradycji lewaluaskich…”
  • Gdańsk, XXI Ogólnopolska Naukowo-Edukacyjna Konferencja Nubiologiczna, 06.06 „Zagubieni w środkowo-paleolitycznym raju. Rezultaty projektu „Epigoni tradycji lewaluaskich w środkowej Dolinie Nilu, Sudan”
  • Warszawa, Konferencja sprawozdawcza Polacy nad Nilem, sezon 2013-2014, 12.06 „Epigoni tradycji lewaluaskich w środkowej Dolinie Nilu – rezultaty dotychczasowych badań nad paleośrodowiskiem i osadnictwem schyłkowo-plejstoceńskim”
  • Wywiad radiowy, 20.06 Przedpołudnie z radiem tok.fm „O nowych odkryciach archeologicznych Hanna Zielińska rozmawiała z dr Martą Osypińską i Piotrem Osypińskim”
  • Johannesburg (RPA), 14th Congress of Pan-African Archaeological Association “African Archaeology without Frontiers”, 15.07 “New data on early human behaviour in the Middle Nile Valley”
  • Neuchâtel (Szwajcaria), The 13th International Conference for Nubian Studies, 05.09 “Levallois Tradition Epigones in the Middle Nile Valley. Preliminary results of the new project in Southern Dongola Reach, Sudan”
  • Bordeaux (Francja), Middle Palaeolithic in the Desert II, 11.12 „Optimal adjustment or cultural backwardness? New data on the latest MSA industries in the Nile Valley”

Publikacje:

Osypińska M., Osypiński P., The Latest Middle Palaeolithic sites in the Middle Nile Valley, Antiquity 88 (341) – Project Gallery

Wystąpienia:

  • Poznań, Polskie badania nad prahistorią Afryki północno-wschodniej. Nowe odkrycia i idee, 05.06 „Nowe dane do badań nad paleolitem środkowym w Southern Dongola Reach (Sudan)”
  • Gdańsk, XX Ogólnopolska Naukowo-Edukacyjna Konferencja Nubiologiczna, 07.06 „Affad – drugi sezon badań”
  • Warszawa, Konferencja sprawozdawcza Polacy nad Nilem, sezon 2012-2013, 18.06 „Osadnictwo wczesnych Homo sapiens w Dolinie Nilu Środkowego – nowe dane. Drugi sezon interdyscyplinarnych badań w Affad 23, Sudan”
  • Iasi (Rumunia), Stories Written in Stone, International Symposium on Chert and Other Knappable Materials, 22.08 „The lithic traditions of Late Pleistocene settlement at Affad, Sudan: raw materials economy and technological features”

Publikacje:

Osypińska M., Osypiński P. Middle Palaeolithic Research in the Middle Nile Valley – 2013 Field Season in Affad, Northern Sudan, Nyame Akuma 80: 14-21.

Publikacje popularno-naukowe:

Nie taka dzika Afryka, National Geographic, Polska, 2013, NR 5(164) maj, str. 14

Wystąpienia:

  • Poznań, Instytut Prahistorii UAM 22.05 „Epigoni Tradycji Lewaluaskich w Środkowej Dolinie Nilu – założenia i pierwsze rezultaty projektu”
  • Gdańsk, XIX Ogólnopolska Naukowo-Edukacyjna Konferencja Nubiologiczna,25.05 „Tropami epigonów środkowego paleolitu. Pierwszy sezon badań projektu PALAEOAFFAD”
  • Warszawa, Konferencja sprawozdawcza Polacy nad Nilem, sezon 2011-2012, 05.06 „Pierwszy sezon badań projektu PALAEOAFFAD, północny Sudan”

Publikacje:

Osypiński P., The Lithic Traditions of Late-Pleistocene settlement at Affad, Sudan, in: Kabaciński J, Chłodnicki M., Kobusiewicz M. (eds.) „Prehistory of Northeastern Africa, New Ideas and Discoveries”, Studies in African Archaeology, vol.11, pp.213-221, Poznań Archaeological Museum 2012.

Osypińska M., Osypiński P. Epigones of the Levallois Tradition in the Middle Nile Valley: the First Season of a New Prehistoric Project in Affad, Northern Sudan, Nyame Akuma 78:17-22.

Osypiński P., Osypińska M., Gautier A., Affad 23, a Late Middle Palaeolithic Site with Refitted Lithics and Animal Remains in the Southern Dongola Reach, Sudan. Journal of African Archaeology 9 (2): 177-188. doi: 10.3213/2191-5784-10186
Wystąpienia:

  • Poznań, Archaeology of  the Earliest Northeastern Africa, „Affad 23 – Middle Palaeolithic site in Southern Dongola Reach, Sudan”

Publikacje:

Osypiński P., Osypińska M. Affad 23. In: Żurawski, B. (ed.) „Survey and Excavations between Old Dongola and Ez-Zuma.” Zakład Śródziemnomorskiej Polskiej Akademii Nauk & Wydawnictwo Neriton, Warsaw, pp. 270–272.

Rezultaty dotychczasowych badań archeologicznych w sudańskim Affad ukazały niezwykle wysoką ich wartość naukową i jednocześnie unikatowość. Obok świetnie zachowanych pozostałości obozowisk pradziejowych (reliktów najstarszych konstrukcji szałasowych na świecie) i zróżnicowanych stanowisk zbieracko-łowieckich liczących  około 50 tysięcy lat, ujawniliśmy tam niezwykle bogate świadectwa obecności nomadycznych pasterzy bydła – być może pierwszych tego typu kultur w Afryce. W tym kontekście dostrzegamy potrzebę dokładnego rozpoznania szerszego kontekstu tych odkryć. Głównym celem obecnego etapu projektu jest odnalezienie równie dobrze zachowanych pozostałości osadnictwa prahistorycznego w innych częściach Southern Dongola Reach. Jest to kraina w północnej części Sudanu pomiędzy III a IV kataraktą na Nilu, gdzie uchodzą też 3 potężne uedy od południa i zachodu. Miejsce to mogło zatem stanowić już w najdawniejszych czasach wielkie „afrykańskie skrzyżowanie” migrujących społeczności ludzkich i idei. Projekt stanowiłby rozwinięcie dotychczasowych badań polskich projektów archeologicznych – badań powierzchniowych prawobrzeżnej partii doliny oraz wspominanej już wieloaspektowej eksploracji Basenu Affad. Dotychczasowe badania w tym regionie poprzedzające nasze działania bazowały jednak na nieprecyzyjnych określeniach zarówno przestrzennych jak i czasowych, co znacząco ogranicza ich wartość naukową.

Nasze badania skupiają się wokół trzech kluczowych obszarów. Pierwszym z nich jest Basen Letti – żyzna depresja stanowiąca w przeszłości zaplecze rolnicze dla średniowiecznych cywilizacji nubijskich. Do czasu naszych badań wiedzieliśmy o obecności zaledwie kilku stanowisk pradziejowych na tym terenie, ale nawet ich dokładna lokalizacja nie była pewna. Kolejny ważny obszar to prawobrzeżny odcinek Doliny Nilu (Argi), gdzie poza Basenem Affad, weryfikacji archeologicznej wymagają kolejne zakola rzeki. Wreszcie trzeci obszar: lewobrzeżny odcinek doliny – zwłaszcza ujścia 3 dużych uedów, Wadi Howar, Wadi el-Melik i Wadi Muqaddam, łączących Nil z równinami Afryki centralnej i żyznym Kordofanem. Jak dotąd były to obszary penetrowane przez archeologów jedynie w ramach doraźnych akcji ratowniczych.

W szeroko-płaszczyznowym rozpoznaniu archeologicznym udział bierze  grono doświadczonych specjalistów odpowiedzialnych za klasyfikację i opracowanie znalezisk poszerzone o grupę „poszukiwaczy”, dla których udział w projekcie oznaczać może szansę na zdobycie cennych doświadczeń (wolontariusze – studenci zarówno z Europy jak i Afryki). W opracowaniu zebranych danych wykorzystujemy też szeroki wachlarz najnowocześniejszych technik łączących archeologię z naukami o ziemi i biologii: datowanie luminescencyjne i radiowęglowe, analizy izotopowe i określające skład pierwiastkowy czy śladowe ilości tłuszczów na fragmentach naczyń i dawnych narzędziach.

Do naukowo najważniejszych, spodziewanych wyników projektu należy uzupełnienie podstawowej wiedzy o zasiedleniu obszaru niezwykle ważnego u zarania dziejów człowieka: Southern Dongola Reach – zarówno z dobie pierwszych migracji naszego gatunku, jak i znacznie później, gdy formowały się społeczności pasterskie przemierzające wraz ze stadami bydła obrzeża subsaharyjskiego sahelu. Nowoczesne metody mapowania oraz analizy laboratoryjne stanowią najważniejsze narzędzia naukowe naszego projektu. Wyniki posłużą w przyszłości wskazaniu wyjątkowo ważnych stanowisk, na których prowadzić można wieloaspektowe badania archeologiczne (zarówno nieinwazyjne jak i wykopaliskowe). Działalność projektu stwarzać będzie również platformę bezpośredniej wymiany doświadczeń i „wzajemnego oswajania się” odmiennych kultur nie tylko w wymiarze przestrzennym ale i czasowym.